Psikanaliz ve Daseinanaliz: Derinlemesine Bir İnceleme

Psikanaliz ve Daseinanaliz (varoluşsal analiz), psikoterapinin iki temel yaklaşımıdır. Psikanaliz, Sigmund Freud’un geliştirdiği ve bilinçdışındaki süreçlere odaklanan bir yöntemken, Daseinanaliz, varoluşçu filozoflar Martin Heidegger ve Ludwig Binswanger’in fikirlerinden esinlenerek ortaya çıkmış, insanın varoluşsal sorunlarına ve anlam arayışına yönelik bir terapi biçimidir. Bu yazıda, iki yaklaşım arasındaki temel farklar ve benzerlikler ele alınacak, vaka örnekleri ile açıklanacaktır.

Psikanaliz Nedir?

Psikanaliz, Sigmund Freud’un 20. yüzyılın başlarında geliştirdiği, insanın bilinçdışı süreçlerini ve bu süreçlerin davranışlar üzerindeki etkilerini anlamaya yönelik bir terapi yöntemidir. Freud’a göre, insan zihni üç bileşenden oluşur: id (ilkel dürtüler), ego (gerçeklik ilkesi), ve süperego (ahlaki ve toplumsal değerler). Psikanalizin temel amacı, bilinçdışında bastırılan arzuların, travmaların ve çatışmaların açığa çıkarılması ve çözümleme yoluyla bireyin duygusal rahatlamaya ulaşmasıdır.

Temel Unsurlar:

  1. Bilinçdışı: Psikanalizin merkezinde, bireyin bilinçdışındaki düşünce ve arzuların güncel davranışlarını şekillendirdiği fikri vardır.

  2. Geçmiş Deneyimler: Özellikle erken çocukluk dönemindeki deneyimlerin bugünkü ruhsal durumlar üzerinde güçlü bir etkisi olduğu kabul edilir.

  3. Rüyalar: Freud’a göre rüyalar bilinçdışının sembolik bir yansımasıdır ve rüyaların analiz edilmesi bilinçdışındaki çatışmaların keşfedilmesine yardımcı olur.

  4. Savunma Mekanizmaları: Freud, bireylerin bilinçdışı çatışmalarla başa çıkmak için çeşitli savunma mekanizmaları (örneğin bastırma, yansıtma) geliştirdiğini ileri sürmüştür. Terapide bu mekanizmalar analiz edilir.

Daseinanaliz Nedir?

Daseinanaliz (varoluşsal analiz), varoluşçu filozof Martin Heidegger’in “dasein” (varlık) kavramı üzerine geliştirilmiş bir psikoterapi yöntemidir. Ludwig Binswanger, varoluşçu felsefeyi psikoterapiyle birleştirerek Daseinanaliz’i oluşturmuştur. Bu yaklaşım, insanın varoluşsal durumuna, anlam arayışına, özgürlüğüne, sorumluluklarına ve ölüm kaygısına odaklanır. Daseinanaliz, bireyin yaşamını nasıl anlamlandırdığına ve özgün bir varoluş biçimi oluşturmasına rehberlik etmeyi amaçlar.

Temel Unsurlar:

  1. Varoluş ve Anlam: Daseinanaliz, insanın temel varoluşsal sorularını (yaşamın anlamı, ölüm, özgürlük, yalnızlık) ele alır. Terapide birey, bu sorulara nasıl yanıt verdiğini keşfeder.

  2. Özgürlük ve Sorumluluk: Bireyin kendi yaşamını seçme ve yönlendirme özgürlüğü vardır, ancak bu özgürlük beraberinde büyük bir sorumluluk getirir.

  3. Ölüm Farkındalığı: Daseinanaliz, insanın ölüm gerçeğini kabul etmesi gerektiğini ve bu farkındalığın yaşamın anlamını ve yönünü şekillendirdiğini savunur.

  4. İlişkisellik: Bireyin dünyayla ve diğer insanlarla olan ilişkileri terapinin merkezindedir. Kişinin dünyaya nasıl bir anlam kattığı ve başkalarıyla nasıl bir ilişki kurduğu önemlidir.

Psikanaliz ve Daseinanaliz Arasındaki Benzerlikler

Her iki terapi de bireyin iç dünyasını anlamaya yönelik olsa da, farklı yollarla bunu gerçekleştirir. Benzerlikler şunlardır:

  1. İçsel Dünya ve Derin Anlam Arayışı: Hem psikanaliz hem de Daseinanaliz, bireyin içsel dünyasının derinlemesine keşfini hedefler. Psikanaliz bilinçdışı süreçlere, Daseinanaliz ise varoluşsal sorulara odaklanır.

  2. Uzun Süreli Terapi: Her iki terapi de genellikle uzun süreli süreçler olarak kabul edilir. Bireyin kendini anlaması ve içsel çatışmaları çözmesi zaman alır.

  3. İlişkisel Dinamikler: Psikanaliz transferans yoluyla, Daseinanaliz ise bireyin dünyayla olan ilişkilerini analiz ederek bireyin ruhsal durumunu anlamaya çalışır.

Psikanaliz ve Daseinanaliz Arasındaki Farklılıklar

1. Felsefi Temel:

  • Psikanaliz, Freud’un biyolojik dürtü teorilerine ve bilinçdışı süreçlerin davranışlar üzerindeki etkilerine dayanır. İnsan zihnini, özellikle çocukluk dönemindeki deneyimlerin bugünkü ruhsal sağlık üzerindeki etkisi açısından inceler.
  • Daseinanaliz, varoluşçu felsefeye dayanır ve insanın özgür iradesi, seçim yapma kapasitesi ve varoluşsal sorularına odaklanır. Bu yaklaşımda bireyin varoluşsal sorunları (anlam arayışı, ölüm korkusu, özgürlük ve sorumluluk) temel alınır.

2. Zihinsel Süreçlere Yaklaşım:

  • Psikanaliz, bireyin bilinçdışındaki çatışmaları, travmaları ve savunma mekanizmalarını çözümleyerek iyileşmeyi amaçlar.
  • Daseinanaliz, bireyin yaşamını nasıl anlamlandırdığına ve varoluşsal sorunlarıyla nasıl başa çıktığına odaklanır. Burada terapinin amacı, bireyin kendi yaşamına özgün bir anlam katmasına yardımcı olmaktır.

3. Terapötik Hedefler:

  • Psikanaliz bireyin bilinçdışındaki çatışmaları çözmeyi ve geçmişteki travmaların farkına varmayı hedefler.
  • Daseinanaliz ise bireyin bugünkü yaşamında varoluşsal anlamı keşfetmesini, ölüm korkusuyla yüzleşmesini ve özgün bir yaşam tarzı geliştirmesini amaçlar.

4. Terapötik Yaklaşım:

  • Psikanalitik terapist daha çok bireyin bilinçdışına erişmek için serbest çağrışım, rüya analizi gibi teknikler kullanır. Terapist, danışanın içsel dünyasını analiz ederek onun bilinçdışındaki çatışmalarını açığa çıkarmaya çalışır.
  • Daseinanalitik terapist ise danışanın dünyayla olan ilişkisini, varoluşsal kaygılarını ve yaşamına kattığı anlamı sorgular. Terapist, bireyin kendi yaşamını seçmesine ve varoluşunu kabul etmesine yardımcı olur.

Psikanaliz ve Daseinanaliz: Vaka Örnekleri

Vaka 1: Geçmiş Travmalar ve Bilinçdışı Çatışma

Bir erkek danışan, ilişkilerinde sürekli başarısızlık yaşadığını ve kendini değersiz hissettiğini dile getirir. Psikanalitik terapide, çocukluk döneminde babası tarafından sürekli eleştirildiği ve aşağılandığı ortaya çıkar. Danışanın bilinçdışında babasıyla yaşadığı bu travmanın, bugün ilişkilerinde karşı cinsle sağlıklı bir bağ kuramamasına yol açtığı anlaşılır. Terapist, danışanın bu bilinçdışı çatışmalarını fark etmesine yardımcı olur ve danışan, zamanla geçmiş travmalarıyla yüzleşir.

  • Psikanaliz: Terapist, danışanın çocukluk travmasını analiz eder ve bilinçdışında bastırdığı duyguların güncel ilişkilerde nasıl ortaya çıktığını anlamasına yardımcı olur.
  • Daseinanaliz: Aynı vaka, Daseinanalizde, danışanın kendini dünyada nasıl konumlandırdığı, ilişkilerine nasıl bir anlam kattığı ve yaşamında nasıl bir özgünlük geliştirdiği üzerinden ele alınır. Terapist, danışanın ilişkilerindeki sorumluluklarını kabul etmesine ve bu ilişkileri bilinçli bir şekilde yeniden yapılandırmasına yardımcı olur.

Vaka 2: Anlam Arayışı ve Varoluşsal Kaygı

Bir kadın danışan, sürekli olarak yaşamın anlamsız olduğunu ve ölüm korkusuyla baş edemediğini dile getirir. Daseinanalitik terapide, danışanın ölüm gerçeğiyle yüzleşmesi gerektiği vurgulanır. Terapist, danışanın bu kaygıyı kabul ederek yaşamına bir anlam katmasını sağlar. Danışan, ölüm korkusuyla yüzleştikçe, yaşamını daha özgün bir şekilde yönlendirmeye başlar.

  • Daseinanaliz: Terapist, danışanın ölüm korkusunu anlamaya ve bu korkunun ona yaşamında nasıl bir anlam kattığını keşfetmesine yardımcı olur.
  • Psikanaliz: Bu vaka, psikanalizde danışanın ölüm korkusunun bilinçdışındaki bastırılmış travmalarla bağlantılı olup olmadığını analiz ederek ele alınabilir.

Sonuç

Psikanaliz ve Daseinanaliz, bireyin iç dünyasını ve yaşamındaki sorunları farklı açılardan ele alır. Psikanaliz, bilinçdışındaki çatışmalara ve geçmiş travmalara odaklanırken, Daseinanaliz bireyin varoluşsal sorunlarına ve yaşamına kattığı anlama odaklanır. İki yaklaşımın felsefi temelleri, terapötik teknikleri ve hedefleri farklı olsa da, her ikisi de bireyin kendini daha derinlemesine anlamasına ve daha sağlıklı bir yaşam sürmesine yardımcı olmayı amaçlar.

Abdullah ÖZER

Sosyal Çalışmacı, Bilim Uzmanı (Klinik Psikoloji), Aile Danışmanı

Uluslararası Akredite olmuş olduğu Psikoterapi Ekolleri ve Yöntemleri:

Ego-State-Therapy International (ESTI) Akredite Ego State Terapisti
Ego-State-Therapie Deutschland (EST-DE) Akredite Ego State Terapisti
Deutsches Focusing Institut (DFI) Akredite Focusing Danışmanı/Terapisti
Deutsche Gesellschaft für Sexualforschung e.V. (DGfS) Akredite Cinsel Danışman
Milton Erickson Gesellschaft für Klinische Hypnose e.V. (M.E.G.) Akredite Hipnoterapist
World Association for Positive and Transcultural Psychotherapy (WAPP) Akredite Pozitif Psikoterapi Danışmanı
Viktor Frankl Institute Vienna (VFI) Akredite Logoterapi ve Varoluşçu Analiz Eğitmeni

Avusturya Psikoterapi Meslek Yasasına uygun alınan Psikoterapi Eğitimleri:

Österreichisches Trainingszentrum (ÖTZ) onaylı Avusturya Sağlık Bakanlığı ve Psikoterapi Meslek Yasasına uygun 1320 saatlik "Psychotherapeutisches Propaedeutikum" (Psikoterapötik Propedötik) Psikoterapi Eğitimi

Uygulayıcısı olduğu Psikoterapi Ekolleri:

Psychodynamische Psychotherapie/Psychoanalytische Psychotherapie (Psikodinamik Psikoterapi/Psikanalitik Psikoterapi)
Körperorientierte Psychotherapie (Beden odaklı Psikoterapi)
Eye Movement Integration (EMI) - Göz Hareketi Entegrasyonu

Üyesi olmuş olduğu Uluslararası Mesleki Kuruluşlar:

International Society of Hypnosis (ISH)
European Society of Hypnosis (ESH)
Milton Erickson Gesellschaft für Klinische Hypnose e.V. (M.E.G.)
Viktor Frankl Institute Vienna (VFI)
World Association for Positive and Transcultural Psychotherapy (WAPP)
Deutscher Dachverband Für Psychotherapie (DVP) e.V.

Ebru Özer

Uzman Psikolog, Felsefeci, Aile Danışmanı

Uluslararası Akredite olmuş olduğu Psikoterapi Ekolleri ve Yöntemleri:

EMDR Europe (EMDR) Akredite EMDR Terapisti
World Association for Positive and Transcultural Psychotherapy (WAPP) Akredite Pozitif Psikoterapi Uygulayıcısı
Viktor Frankl Institute Vienna (VFI) Akredite Logoterapi ve Varoluşçu Analiz Eğitmeni

Akredite olmuş olduğu Ulusal Psikoterapi Ekolleri ve Yöntemleri:

T. C. Sağlık Bakanlığı Akredite Hipnoz Uygulayıcısı
T. C. Sağlık Bakanlığı Akredite Psikolojinin Tıbbi Uygulamaları Yetki Belgesi

Devam etmekte olduğu Uluslarası Psikoterapi Eğitimi:

IF Weinheim (IF Weinheim Institut für systemische Ausbildung und Entwicklung) onaylı Sistemik Psikoterapi Eğitimi EFTA-TIC (European Family Therapy Association Training Institutes) - Toplam Eğitim süresi 5 yılı kapsamaktadır.  

Uygulayıcısı olduğu Psikoterapi Metodu:

Internal Family Systems Therapy/Richard Schwartz (İçsel Aile Sistemleri Terapisi)

Üyesi olmuş olduğu Uluslararası Mesleki Kuruluşlar:

Viktor Frankl Institute Vienna (VFI)
World Association for Positive and Transcultural Psychotherapy (WAPP)

Üyesi olmuş olduğu Ulusal Mesleki Kuruluşlar:

Türk Psikologlar Derneği (TPD)
EMDR Türkiye Derneği (EMDR)

Psikosentez Danışmanlık ve Eğitim Merkezi Türkiye İzmir'de ve Almanya Münih/Düsseldorf şehirlerinde Almanca ve Türkçe yüz yüze seanslar vermektedir. Bunun haricinden Dünya'nın neresinde yaşıyorsanız yaşayın Türkçe ya da Almanca Online Terapi, Online Cinsel Terapi, Online Psikoterapi ya da Online Psikolojik Danışmanlık ile SKYPE ya da WhatsApp üzerinden seanslara katılabilirsiniz. Bunun için Online Terapi sayfamıza göz atabilirsiniz.